Kalendarz ciąży to dziennik pomagający kobiecie przygotować się do nowej roli. Na większości stron internetowych można znaleźć takie kalendarze, które w cyklach miesięcznych, tygodniowych lub nawet dziennych opisują, co dzieje się z organizmem kobiety i jak rozwija się dziecko. Często towarzyszą im porady na temat zdrowia w ciąży, niezbędnych badań, niepokojących objawów. Pod koniec można znaleźć porady dotyczące wyboru pieluszek, kosmetyków, karmienia piersią, mieszanek, butelek, lakatorów.
Jak właściwie liczy się ciążę? Jej początek to pierwszy dzień ostatniej miesiączki, jednak zazwyczaj kobieta potwierdza ciążę w okolicach czwartego-szóstego tygodnia. Jest to już więc połowa pierwszego trymestru (liczy się go do trzynastego tygodnia). Cała ciąża trwa czterdzieści tygodni (plus-minus), co odpowiada dziewięciu miesiącom lub trzem trymestrom. Za donoszoną ciążę (całkowicie bezpieczny poród) uważa się ciążę po 38 tygodniu, za przenoszoną - po 42 tygodniu.

Licząc ciążę według trymestrów i miesięcy, sprawę mamy prostą - na każdy trymestr przypadają po trzy miesiące. Troszkę więcej liczenia mamy z miesiącami i tygodniami.

• I trymestr trwa od pierwszego dnia ostatniej miesiączki do 13 tygodnia ciąży,

• II trymestr trwa od 14 do 26 tygodnia ciąży,

• III trymestr - od 27 tygodnia ciąży do czasu porodu czyli około 40 tygodnia ciąży

Jeśli chodzi o miesiące i tygodnie, podział wygląda następująco:

• 1 miesiąc ciąży trwa od 0 do 4 tygodnia ciąży,

• 2 miesiąc ciąży trwa od 5 do 9 tygodnia ciąży,

• 3 miesiąc ciąży trwa od 10 do 13 tygodnia ciąży,

• 4 miesiąc ciąży trwa od 14 do 18 tygodnia ciąży,

• 5 miesiąc ciąży trwa od 19 do 22 tygodnia ciąży,

• 6 miesiąc ciąży trwa od 23 do 26 tygodnia ciąży,

• 7 miesiąc ciąży trwa od 27 do 31 tygodnia ciąży,

• 8 miesiąc ciąży trwa od 32 do 36 tygodnia ciąży,

• 9 miesiąc ciąży trwa od 37 do 40 tygodnia ciąży.

Wydaje się to wystarczająco długo, żeby móc solidnie się przygotować na nadejście dziecka.
Kalendarz ciąży można jednak zastosować nie tylko do monitorowania rozwoju dziecka czy spodziewanych dolegliwości ciążowych. Kalendarz pomaga również rozplanować zajęcia w szkole rodzenia i rozłożyć zakupy na raty - część rzeczy, np ubranka, pieluszki, kosmetyki można zakupić wcześniej, a duże zakupy - fotelik samochodowy, wózek - odłożyć na później.
Zajęcia w szkole rodzenia najlepiej odbyć miedzy 6-8 miesiącem ciąży, na ćwiczenia można zapisać sie zazwyczaj po ukończeniu 16 tygodnia. Większość prowadzących wymaga zaświadczenia od lekarza, że nie ma przeciwwskazań do ćwiczeń.

Idealnie byłoby spotykać się z lekarzem co miesiąc, wykonując przed wizytą badania krwi i moczu. Pozwala to na dokładne monitorowanie zdrowia kobiety, a co za tym idzie, również zdrowia dziecka. Badania USG standardowo wykonuje się raz na trymestr - pierwsze, które potwierdza ciążę i pozwala na wstępne zanalizowanie zdrowia dziecka. Ma też na celu sprawdzenie następujących rzeczy:

• uwidocznienie i lokalizacja jaja płodowego

• ocena wieku ciążowego (GS, CRL)

• ocena liczby zarodków, kosmówek i owodni

• uwidocznienie czynności serca płodu

Jeśli pierwsze USG wykonywane jest po 11 tygodniu, możliwe jest też sprawdzenie wydolności serca, wstępne oszacowanie możliwych wad.

Drugie - tak zwane USG połówkowe - wykonuje się zazwyczaj między 18 a 22 tygodniem ciąży. To badanie dokładnie określa parametry dziecka, pozwala wykluczyć wady, sprawdza serce - jego wydajność, sprawdza pozostałe narządy wewnętrzne - żołądek, pęcherz moczowy, nerki. W trakcie tego badania zazwyczaj udaje się ustalić płeć dziecka.

Ostatnie USG sprawdza przede wszystkim ułożenie i wielkość dziecka przed porodem. Duża waga oraz nieprawidłowe ułożenie to częste wskazania do cesarskiego cięcia.

Pod koniec ciąży do kompletu badań włączone zostanie badanie KTG (badanie kardiotokograficzne) - jest to zapis częstości pracy serca płodu przy jednoczesnym zapisie czynności skurczowej mięśnia macicy, monitorowanych za pomocą specjalnych urządzeń elektronicznych. W skład badania wchodzi:

• Kardiografia – ciągła rejestracja czynności serca płodu.

• Tokografia – rejestracja czynności skurczowej macicy, która odbywa się przy pomocy czujnika zewnętrznego umieszczonego na dnie macicy.

Lekarz będzie też sprawdzał stopień rozwarcia szyjki. Wizyty będą też częstsze, niektórzy lekarze umawiają się z pacjentkami nawet co tydzień.

Jeśli chodzi o rozwój dziecka, to przebiega on następująco. Do 8 tygodnia dziecko nazywane jest embrionem. W tym czasie kształtuje się układ nerwowy, powstaje i zaczyna bić serce, pojawiają się zawiązki kończyn, wyłania się głowa i rysy twarzy, kształtują się wszystkie główne organy, zewnętrzne narządy płciowe są już obecne lecz trudno je jeszcze rozpoznać, dziecko zaczyna wykonywać pierwsze ruchy. Po 2 miesiącach w łonie matki maluch liczy ok. 2,5 cm. Wykształciły się już uszy i oczy a skóra wokół nich za jakiś czas rozdzieli się, tworząc powieki. Serce bije regularnie, dostrzec można naczynia krwionośne. Pod koniec pierwszego trymestru dziecko zaczyna poruszać się w łonie. Jego ruchy są jeszcze niewyczuwalne, ale już niedługo mama będzie wiedziała, kiedy maluch się wierci. Rozwinęły się też wszystkie narządy wewnętrzne, które teraz będą rosły wraz z dzieckiem. Okres ich wytwarzania jest szczególnie ważny, dlatego mama powinna unikać leków i używek zwłaszcza w pierwszym trymestrze. Zakończenie pierwszego trymestru to dla wielu mam zakończenie obaw o donoszenie ciąży, znacznie zmniejsza się ryzyko poronienia.

W okolicach 20 tygodnia dziecko zaczyna słyszeć, potrafi zaciskać pięści, ssać kciuk, działa jego serce. Nie działają, choć są wykształcone, płuca. Dziecko urodzone w piątym miesiącu nie byłoby jeszcze zdolne do przeżycia. W szóstym miesiącu staje się miniaturowym człowieczkiem o proporcjach ciała zbliżonych do proporcji po urodzeniu. Dziecko boi się głośnych dźwięków, dlatego lepiej wybierać się do kina na spokojne filmy. Podobno zapamiętuje też muzykę z kresu ciąży i reaguje na nią po urodzeniu. Mama coraz wyraźniej czuje dziecko, jego kopniaki mogą być czasem bolesne. Powoli mogą się też pojawiać pierwsze skurcze - to macica trenuje swoje mięśnie przed porodem. 

W siódmym miesiącu dziecko mogłoby już być zdolne do przeżycia. Jego mózg może już kierować rytmicznymi ruchami oddechowymi, kontrolować ruchy połykania i regulować temperaturę ciała. Konieczne jest podawanie tlenu do niedojrzałych pęcherzyków płucnych. Ostatni trymestr to przede wszystkim rozwój płuc dziecka oraz wytwarzanie się warstwy tłuszczu pod skórą. Dziecko rośnie, ma coraz mniej miejsca i jest coraz mniej ruchliwe. Całkowita długość dziecka waha się zazwyczaj od 48-51 cm, a waga urodzeniowa wynosi od 2,7 do 3,6 kg. Są to wartości przybliżone, dzieci są czasem dłuższe i szczuplejsze, a czasem mniejsze i pulchniejsze, co więcej, niemożliwe jest ustalenie dokładnej wagi przed urodzeniem dziecka. Lekarz dokonuje obliczeń na podstawie wymiarów odczytanych w trakcie USG, a te są zawsze orientacyjne. Na 10-14 dni przed porodem macica obniża się. Ta zmiana pozycji płodu odczuwana jest przez matkę zwykle jako ulga. Oddychanie staje się łatwiejsze dzięki zmniejszeniu ucisku na przeponę i płuca. Od tego momentu pozostaje już tylko czekać na skurcze, upewnić się, że ma się spakowane wszystkie niezbędne rzeczy dla dziecka i mamy.

Dorota Barańska