Każdy czÅ‚owiek dziaÅ‚a w ten sposób, że chce otrzymać nagrodÄ™ lub uniknąć kary. Nie ma innej motywacji. Tu zrobimy maÅ‚Ä… przerwÄ™ na zastanowienie. Czy pamiÄ™tacie PaÅ„stwo jakieÅ› swoje dziaÅ‚anie nie pasujÄ…ce do tego dwubiegunowego podziaÅ‚u? Nie, to dobrze. Tak, to proszÄ™ napisać w komentarzu a ja postaram siÄ™ później wykazać, że na pewno wystÄ…piÅ‚a jedna z tych alternatyw tylko nie byÅ‚o to tak oczywiste. WracajÄ…c do meritum. Nagroda nie musi być materialna. NagrodÄ… dla altruisty bÄ™dzie np.: poczucie satysfakcji. Z drugiej strony, jeÅ›li pamiÄ™tacie PaÅ„stwo debaty na temat zaostrzania Kodeksu Karnego czy kar w Kodeksie Drogowym w Polsce to jednym z batów na przestÄ™pców miaÅ‚o być podwyższenie potencjalnych kar. I mimo, że część fachowców za ważniejsze uważaÅ‚a nieuchronność samej kary to jednak po wprowadzeniu odbierania prawa jazdy na trzy miesiÄ…ce za jazdÄ™ z nadmiernÄ… prÄ™dkoÅ›ciÄ… ilość piratów drogowych wyraźnie siÄ™ zmniejszyÅ‚a. A zatem sama chęć unikniÄ™cia kary (istniejÄ…cej tylko we wÅ‚asnej wyobraźni), której przecież jeszcze nikt na tych zwalniajÄ…cych nie naÅ‚ożyÅ‚ i nie wyegzekwowaÅ‚, zmotywowaÅ‚a do dobrego dziaÅ‚ania. Z dziećmi jest podobnie. My nazywamy to „wyrzutami sumienia" a dzieci po prostu nie chcÄ… czuć siÄ™ źle i bojÄ… siÄ™ zÅ‚apania na zÅ‚ym postÄ™powaniu.

Tyle tytuÅ‚em wstÄ™pu. A teraz o samych karach i nagrodach. W psychologii behawioralnej zarówno kary jak i nagrody dzielÄ… siÄ™ na pozytywne i negatywne. Pozytywne to takie, gdy nam czegoÅ› przybywa. NagrodÄ… pozytywnÄ… może być dodatkowe kieszonkowe, zabawka, pochwaÅ‚a, wspólnie spÄ™dzony czas czy nawet zwrócenie uwagi na kogoÅ›. PozytywnÄ… karÄ… może być dodatkowa kolejka wyrzucania Å›mieci lub zakazana w Polsce przemoc fizyczna czy psychiczna. Po prostu mamy czegoÅ› wiÄ™cej w wyniku nagrody czy kary. OczywiÅ›cie kÅ‚óci siÄ™ to z powszechnym pojmowaniem znaczenia sÅ‚owa „pozytywny". W tym artykule skupiam siÄ™ jednak nad rodzajami kar i nagród a nie nad szerokoÅ›ciÄ… zastosowania sÅ‚ów „pozytywny" i „negatywny".

A skoro już o „negatywnoÅ›ci" wspomniaÅ‚em. Zarówno kara jak i nagrodÄ… mogÄ… być negatywne. Oczywisty wydaje siÄ™ tu tok myÅ›lowy skoro „pozytywny to wiÄ™cej to negatywny musi oznaczać mniej". I nawet wielu z PaÅ„stwa od razu skojarzy siÄ™ negatywna kara - tzw. szlaban na coÅ›. I sÄ… to dobre skojarzenia. KarÄ… negatywnÄ… bÄ™dÄ… wszystkie ograniczenia w odwiedzaniu kolegów, w wychodzeniu na podwórko czy odbieranie zabawek. Ale co jest w takim razie nagrodÄ… negatywnÄ…? Najczęściej jest niÄ… zmniejszenie przykrych czy niechcianych obowiÄ…zków. Np: ulubione przez dzieci - nie musisz dziÅ› siÄ™ myć lub napiszÄ™ ci usprawiedliwienie i możesz jutro nie iść do szkoÅ‚y. PrzykÅ‚ady dziaÅ‚aÅ„ niekoniecznie popierane przez część rodziców, ale dobrze ilustrujÄ…ce zasadÄ™ nagrody negatywnej.

OczywiÅ›cie mogÄ… pojawić siÄ™ pytania: Co lepsze? PrzysÅ‚owiowy kij czy marchewka? Moim zdaniem nagroda. Czemu? Bo nagrody motywujÄ… do celowego dziaÅ‚ania. DziÄ™ki nim pobudzamy do osiÄ…gniÄ™cia pożądanego celu. A kary? Przede wszystkim uczÄ… unikania zÅ‚apania. JeÅ›li karze nie towarzyszy jej nieuchronność to uczy ona nie tego czego chcemy. Bardzo trudno jest dopilnować wszystkiego a kara nie wymierzona staje siÄ™ nagrodÄ…. Bo zysk z niepożądanego zachowania jest zawsze i tylko kara może w takim przypadku pokazać, że „nie opÅ‚aca siÄ™" w ten sposób dziaÅ‚ać. Jednak nie należy unikać kar. Trzeba zachować zdrowe proporcje, które w zależnoÅ›ci od badacza oscylujÄ… miÄ™dzy 6:1 a 10:1 na korzyść iloÅ›ci nagród.

Nie wartoÅ›ciujÄ™ to różnych typów nagród czy kar. Każda osoba jest inna i nawet jestem w stanie sobie wyobrazić to, że sÄ… dziaÅ‚ania, które jedni bÄ™dÄ… postrzegać jako karÄ™ a inni jako nagrodÄ™. Wszystko trzeba dobierać indywidualnie do dziecka. Wiem jednak, że każdej nagrodzie powinna towarzyszyć nagroda spoÅ‚eczna. Pochwalenie, dostrzeżenie, poÅ›wiÄ™cenie czasu i uwagi. Z czasem wystarczÄ… one za wszelkie zabawki, czekoladki czy inne materialne formy wzmacniania.

I ostatnia uwaga, bo zauważyÅ‚em pewien bÅ‚Ä…d w definiowaniu. Kara (choćby i w 100% nieunikniona oraz natychmiastowa) nie jest konsekwencjÄ… niepożądanego zachowania. Jest spoÅ‚ecznym dodatkiem, który ma zniechÄ™cać do pewnych zachowaÅ„. Konsekwencja jest naturalna a kara sztuczna. JeÅ›li dziecko podczas obiadu wymachuje rÄ™kami lub przepycha siÄ™ z rodzeÅ„stwem i w wyniku tego wywali jedzenie na podÅ‚ogÄ™ to konsekwencjÄ… bÄ™dzie to, że go nie zje. W konsekwencji bÄ™dzie również gÅ‚odne. KarÄ… zaÅ› stanie siÄ™ sytuacja, jeÅ›li rodzice przy tej okazji je skrzyczÄ… lub zabroniÄ… oglÄ…dać przysÅ‚owiowej dobranocki. Kwesta posprzÄ…tania rozrzuconego jedzenia zależna jest od obyczajów panujÄ…cych w domu. JeÅ›li wg zasad domowych każdy sprzÄ…ta po sobie to bÄ™dzie to konsekwencja a jeÅ›li dzieci nie uczestniczÄ… w sprzÄ…taniu (bo zawsze to robiÄ… rodzice) to posprzÄ…tanie przez dziecko bÄ™dzie już karÄ….

A nie zależnie od  tego zapraszam do mnie na stronÄ™ http://www.debinski.edu.pl